Odpowiednie oznakowanie produktu to nie tylko kwestia estetyki czy marketingu – to przede wszystkim wymóg prawny. W zależności od branży, etykiety muszą spełniać szereg regulacji krajowych i unijnych. Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych przepisów dotyczących etykietowania w trzech kluczowych sektorach: spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Etykiety a prawo – najważniejsze regulacje.
Etykiety w branży spożywczej – przejrzystość i bezpieczeństwo
W branży spożywczej etykieta to podstawowe źródło informacji dla konsumenta. Regulacje unijne i krajowe mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywności oraz umożliwienie świadomego wyboru produktów.
Najważniejszym aktem prawnym jest : Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011, które reguluje:
- obowiązek informowania o składnikach (w tym o alergenach),
- wartościach odżywczych (np. zawartość tłuszczu, cukrów, soli, białka),
- dacie minimalnej trwałości lub terminie przydatności do spożycia,
- kraju pochodzenia produktu,
- czytelności (czcionka min. 1,2 mm wysokości dla większości opakowań).
W Polsce przepisy te uzupełnia ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, która określa obowiązki producentów, importerów i dystrybutorów w zakresie znakowania produktów spożywczych. Ustawa ta wdraża unijne przepisy do porządku krajowego i reguluje m.in. zasady informowania o składnikach alergennych, stosowania dodatków do żywności, znakowania produktów ekologicznych oraz podawania wartości odżywczych.
Dodatkowo, Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) wydaje szczegółowe wytyczne i interpretacje przepisów, które ułatwiają przedsiębiorcom dostosowanie się do obowiązującego prawa. GIS może również przeprowadzać kontrole i nakładać kary w przypadku nieprawidłowego oznakowania produktów lub wprowadzania konsumentów w błąd. W praktyce oznacza to, że każda etykieta spożywcza musi być zgodna nie tylko z przepisami unijnymi, ale również z polskim ustawodawstwem i aktualnymi wytycznymi GIS – zarówno pod względem formy, jak i treści.
Etykiety w branży kosmetycznej – bezpieczeństwo i przejrzystość składu
Dla kosmetyków głównym aktem prawnym jest Rozporządzenie (WE) nr 1223/2009, które określa, jak etykiety powinny informować o przeznaczeniu produktu, sposobie użycia i potencjalnych zagrożeniach.
Na etykiecie kosmetyku muszą się znaleźć:
- nazwa produktu i jego funkcja (jeśli nie wynika z nazwy),
- dane producenta lub dystrybutora,
- lista składników (zgodna z nomenklaturą INCI),
- data minimalnej trwałości lub PAO (Period After Opening),
- numer partii produkcyjnej,
- ostrzeżenia i szczególne środki ostrożności, jeśli są wymagane.
Branża kosmetyczna zwraca szczególną uwagę na przejrzystość informacji i alergeny – ich obecność musi być jasno wskazana, nawet przy niskich stężeniach.
Etykiety w branży farmaceutycznej – najwyższe standardy informacyjne
W przypadku produktów leczniczych obowiązują najostrzejsze wymogi etykietowania. Wynikają one m.in. z:
- Dyrektywy 2001/83/WE,
- Rozporządzenia Komisji (UE) 2016/161 (dotyczącego zabezpieczeń przed fałszerstwami),
- oraz krajowych przepisów wdrożeniowych, takich jak ustawa Prawo farmaceutyczne.
Na etykiecie leku muszą znajdować się:
- nazwa handlowa i substancja czynna,
- dawka i postać leku,
- pełen skład (substancje czynne i pomocnicze),
- sposób podania (np. doustny, dożylny),
- numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu,
- data ważności i numer serii,
- ostrzeżenia i środki ostrożności,
- kod 2D z identyfikatorem leku (wymóg tzw. serializacji).
Dodatkowo etykiety leków muszą być zgodne z zasadami tzw. czytelności etykiety (readability), co oznacza obowiązek przeprowadzania testów czytelności przed zatwierdzeniem projektu.
Jak dostosować projekt etykiety do przepisów?
Firmy projektujące i produkujące etykiety muszą ściśle współpracować z działami prawnymi i regulatorami. W praktyce oznacza to:
- analizę przepisów obowiązujących w kraju sprzedaży,
- stosowanie zatwierdzonych materiałów, np. z dopuszczeniem do kontaktu z żywnością (brak migracji substancji),
- wdrażanie zabezpieczeń: np hologramy
- użycie czytelnych czcionek, trwałych nadruków i poprawnej terminologii
W branży farmaceutycznej i spożywczej często konieczna jest także zgodność etykiet z zasadami HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points), GMP (Good Manufacturing Practice) oraz GHP (Good Hygienic Practice).
System HACCP to obowiązkowy element zarządzania bezpieczeństwem żywności, który wymaga identyfikacji i kontroli zagrożeń na wszystkich etapach produkcji – w tym również przy etykietowaniu. Etykieta nie może zawierać błędnych informacji, które mogłyby doprowadzić do zagrożenia zdrowia konsumenta, np. poprzez brak oznaczenia alergenu lub nieprawidłową datę ważności.
GMP, czyli Dobra Praktyka Wytwarzania, to zestaw norm obowiązujących w branży farmaceutycznej (i w coraz większym stopniu także w spożywczej), które dotyczą m.in. zachowania pełnej powtarzalności i kontroli nad każdym etapem procesu produkcji, w tym nad drukiem i aplikacją etykiet. Zgodnie z GMP etykiety muszą być trwałe, czytelne, poprawnie przypisane do partii i zabezpieczone przed przypadkowym pomyleniem lub sfałszowaniem.
GHP, czyli Dobra Praktyka Higieniczna, to zbiór procedur zapewniających czystość i bezpieczeństwo na każdym etapie procesu produkcyjnego, również podczas etykietowania. Dotyczy to zarówno czystości materiałów, jak i samego procesu aplikacji etykiet – by nie dochodziło do ich zabrudzenia, uszkodzenia lub migracji niepożądanych substancji z klejów lub tuszy.
Wszystkie trzy systemy są wzajemnie powiązane i stanowią podstawę systemów zarządzania jakością, w których etykieta nie jest już tylko nośnikiem informacji, ale również jednym z krytycznych punktów kontroli. Ich wdrożenie nie tylko spełnia wymogi prawne, ale też podnosi zaufanie konsumentów i minimalizuje ryzyko problemów w przypadku audytów lub inspekcji.
Przyszłość etykietowania – co się zmienia?
Unia Europejska wprowadza sukcesywnie zmiany zmierzające do zwiększenia transparentności dla konsumentów. W 2025 roku planowane są m.in.:
- nowe zasady etykietowania suplementów diety,
- obowiązkowe oznaczenia śladu węglowego produktów (Carbon Footprint),
- rozszerzenie etykiet ekologicznych,
- obowiązkowe QR kody na produktach leczniczych.
Warto śledzić te zmiany z wyprzedzeniem i odpowiednio aktualizować projekty etykiet.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czy etykieta może być tylko w formie QR kodu?
Nie, główne informacje muszą być dostępne bez użycia narzędzi elektronicznych. QR kod może być dodatkiem, ale nie jedynym źródłem danych.
Czy suplement diety to lek?
Nie, to produkt spożywczy. Jednak podlega szczególnym regulacjom i musi zawierać ostrzeżenia oraz informacje o maksymalnej porcji dziennej.
Czy etykieta może być dwujęzyczna?
Tak, o ile wszystkie wymagane informacje są przetłumaczone w pełnym zakresie i nie wprowadzają w błąd.
Czy trzeba wskazywać producenta na etykiecie?
Tak – we wszystkich branżach wymagane jest podanie danych podmiotu odpowiedzialnego lub producenta.
Projektowanie etykiet to zadanie wymagające nie tylko estetyki i kreatywności, ale także doskonałej znajomości przepisów prawnych. W branży spożywczej, kosmetycznej i farmaceutycznej obowiązują szczegółowe regulacje, których przestrzeganie jest kluczowe dla dopuszczenia produktu do obrotu oraz budowania zaufania klientów.
Jeśli planujesz etykietę dla swojego produktu – postaw na rozwiązania, które są zarówno zgodne z prawem, jak i atrakcyjne wizualnie. Współpraca z doświadczonym producentem etykiet pozwoli Ci uniknąć błędów i osiągnąć sukces na rynku.